میرزا علی مؤجوز
میرزه علی حاجی آغا اوغلو مؤجوز (29 مارت 1873، شبستر، قاجار ایرانی – 25 سئنتیابر 1934، شاهرود، ایران) — آذربایجان شاعری.[1]
حیاتی
میرزه علی حاجی آغا اوغلو مؤجوز گونئی آذربایجانین گونئی ماهالی‌نین شبستر قصبه‌‌‌سینده بیر تاجیر عایله‌‌‌سینده دوغولموشدور. مؤجوزون باباسی ایستانبولا سفر ائدرمیش. حتی اونون ایکی بؤیوک اوغلو (حسین و حسن) ایستانبول‌دا یاشاییرلارمیش. میرزه علی ایلک تحصیلینی اؤز وطنینده موللا مکتبینده آلمیشدیر. اون آلتی یاشیندا ایکن آتاسی وفات ائتمیش، یئتیم قالان اوشاغی قارداشلاری ایستانبولا چاغیرمیشدیلار. مؤجوز 16 ایل ایستانبول‌دا یاشامیش، تدریس لوازیماتی ساتماقلا مشغول اولموشدور. ایستانبول محیطی مؤجوزه تأثیرسیز قالمامیشدیر. او، واختینی چوخونو مطالعه ایله کئچیرمیش، شرق ادبياتینی، معاصر اجتماعی-سیاسی مطبوعاتی هوسله ایزله‌میشدیر.
وطنه قاییداندان، اؤز وطنی‌نین معاصر حیاتدان چوخ گئری قالدیغینی گؤرندن سونرا اؤز دوشونجه‌لرینی و فیکیرلرینی شعر ایله ایفاده‌یه چالیشمیشدیر. مؤجوز واختینی مشهور عالیم و متفکر شیخ محمود شبستری‌نین مقبره‌سینه خیدمتده کئچیرمیش، وطنداشلارینین جهالتدن قورتولماسی و مدنی حیاتا چیخماسی اوچون چوخ چالیشمیشدی. شبسترده موهوماتچی عنصرلرین مقاومتینی قیراراق 1932-جی ایلده بیرینجی دفعه قیز مکتبی آچان، قادین آزادلیغینی کسکین و تاثیرلی سؤزلری ایله مدافعه و تبلیغ ائدن میرزه علی مؤجوز اولموشدور.
شعرلریندن گؤروندویو کیمی، مؤجوز عصریمیزین اوللریندن باشلایاراق سرعتله گلیشن آذربایجان انقلابی-دموکراتیک ادبياتینی، «موللا نصر‌الدین»ی و میرزا علی اکبر صابیر شعرینی خصوصی دقتله اوخویور و سئویرمیش.
مؤجوز، شبستر کیمی اونودولموش بیر گوشه‌ده یاشاسا دا، اثرلرینین قارشیسیندا چوخ تکفیر و تحقیرلره اوغراسا دا، اراده‌سی قیریلمامیش، همیشه صابیر جسارتی و ساییقلیغی ایله یازمیشدیر.
معیشتین ان خیردا مسئله‌‌لریندن (کوچه‌نین پالچیغی، ساماوار خرجی، چیچک و قیزیلجا خسته‌لیییندن شکایت) توتموش ان بؤیوک اجتماعی مسئله‌‌لره، ان ضروری سیاسی حادثه‌‌‌لره قدر (محمدعلی شاه ارتجاعسی، وارلی‌لارین مدنی تدبیرلره قارشی دورماسی، وئرگی‌لر، بیرینجی دونیا محاربه‌‌‌سینده آلمان امپرالیزمی‌نین تؤرتدییی قیرغین و تجاوزلار) گئنیش موضوع دایره‌سی مؤجوزون اثرلرینده خصوصی بیر اوسلوب ایله عکس اولونموشدور. مؤجوز گونئی آذربایجان‌دا صابیر ادبی اوسلوبونو داوام ائتدیرن دموکراتیک روحلو، ساده، آنا دیلینده یازان قوتلی بیر خالق شاعری اولموشدور. یارادیجیلیغیندا وطن پرو‌رلیک و میلی آزادلیق ایدئیالارینین ترنومو، معارف و مدنيته چاغیریش دا اؤنملی یئر توتور. آنا دیلی اوغروندا مبارزه‌ده فعال اشتراک ائدیب، شعرلرینی ساده خالق دیلینده یازمیشدیر. اونون بیر سیرا شعرلری چاپ اولونمازدان اول آغیزدان-آغیزا یاییلمیش، شؤهرت تاپمیشدیر.
میرزه علی مؤجوز 1934-جو ایل سئنتیابرین 25-ده ایرانین شاهرود شهرینده ورم خسته‌لیییندن وفات ائتمیشدیر.
مؤجوزون شعرلریندن نمونه‌لر:
دئدیم آنا منه بیر یار گل دهان آلاسان
که یعنی اوغلوا بیر خوش تکذبان آلاسان
دئدی: اوغول گوریرم عشق ائدیب سنی بنده
یانیر چراغ محبت سرای سینه نده
صباح سنه تاپارام بیر تکذ، فقط سن ده
گرک اونا زری یل، هم مادام تومان آلاسان
دئدیم آنا آلارام هر نه ایسته سن فوری
فقط بیرین آلاجاقسان که مثل بیر حوری
ائده اوتاقی منور جمالینین نوری
لبی شکر، گوزی شهلا، قاشی کمان آلاسان
دئدی قبول ائلدیم سوزلرین تمامین من
گئدیب سنه تاپارام بیر نگار غنچه دهن
جمالی گون کیمی روشن، فقط گرک هم سن
بش آلتی پردی و بیر دشته کرواشان آلاسان
دئدیم اولار نه یه لازمدی؟ سویلدی: آبالا
بو رسمدر که گلین قاین آنا ایدر دعوا
او کرواشانی قاپار چون هجوم ائدر آناوا
آماندی پردینی سن گوتوروب دابان آلاسان
آرایه گیرمه اوغول اللرین باتار قانه
نه آرخا چیخ منه، نه غنچه لب تکذبانه
اگر تکذ منی ئولدیردی سالدی میدانه
برای غسل گرک قونشودا قازان آلاسان
نه قدر معجز آنان ساغدی دوشمه بو هوسه
هاچان که ئولدی آنان گیر نگاریله قفسه
رذیل اولارسان اوغول قونشولار گلنده سه سه
نه قدر وار او، مبادا تکذبان آلاسان
منبع:
- آذربایجان سووئت ائنسیکلوپئدییاسی. باکی، 1983، یئددینجی جیلد، ص. 81؛
- کمال جامال اوو. موللانصرالدینچی‌لرین معاریفچی‌لیک ایدئیالاری. باکی: علم و تحصیل، 2015.
